فلبوتومی چیست؟ نکات خونگیری ,

گاهی بین دو واژه ریشه و پسوند، ازحرف o یا e استفاده می­شود. مانند خون­شناسی(hemat-o-logy)، حرف o رابط بین کلمه مطالعه (logy) و خون (hemat) است.

خونگیریدر گذشته توسط دلاّکان و جرّاحان سنتی به صورت حجامت و به منظور دفع مواد سمی از خون و تنظیم طبایع چهارگانه صفرا[۱]^۱، سودا^۲، خلط^۳، خون^۴، در حفظ سلامت بدن انجام میگرفته است. در حالی­که امروزه اصول و روشهای خونگیریبااصلاحات رایج، حرفه­ای تخصصی شده.

فلبوتومی چیست؟

فلبوتومی فن گرفتن خون از بیمار است که با وارد کردن سوزن به رگ و کشیدن آن به درون لوله­های مخصوص و بیشتر به منظور آزمایش در تشخیص بیماریها انجام میگیرد. در حالیکه می­تواند کاربری درمانی نیز داشته باشد. چنانکه مبتلایان به پرخونی غیر طبیعی^۵ و همچنین افراد درگیر با افزایش خطرناک ذخیره آهن بدن با خونگیری مرتب می­توانند با خونگیری های مرتب استفاده درمانی کنند. در بیماری­هایی که تولید گویچه های قرمز خون زیاد میشود۶، بیماران مبتلا به خیز ریوی^۷[۲] نیز می­توانند از این روش در درمان آن استفاده کنند.

فلبوتومی عمدتاً با یایکی از دوروش زیر انجام میگیرد.

• خونگیری از ورید^۸با ورود سوزن به رگ و کشیدن خون به درون سرنگ
• خونگیری از مویرگ^۹روی پوست با استفاده از لانست.

خونگیر یا فلبوتومیست آموزش دیده و کار آزموده و مجرب امروزی، نقش مهمی در تشخیص بیماری­ها و پی­گیری نتایج درمان آنها پیدا کرده­اند. در واقع این گروه حرفه­ای، می­توانند با تضمین صحت خون­گیری و تأمین سلامت نمونه­های خون، ارزشمند در کیفیت آزمایش­ها و نتایج آن­ها بوده و در نهایت، حافظ سلامت بیمار باشند.

فلبوتومیست کیست؟

فلبوتومیست­هاافراد آموزش دیدهومجرب در جمع­آوری خون از بیمار، برای انجام آزمایش انسان و انتقال آن به بیماران دیگر (در انتقال خون)می­باشند. خونگیرانآشنا با آناتومی بدن و فیزیولوژی سیستم جریان خون، بهتر می­توانند ضمن حفظ کیفیت و تمامیت خون، از رگ­های مختلف نمونه­برداری کنند. این افراد هم­چنین می­توانند خدمات بهداشتی و مراقبتی بیماران را با توانایی بیشتری عهده­دار شوند. حفظ متانت و بردباری نسبت به بیمار و مدیریت در برنامه­ریزی نقل و انتقال و پردازش دقیق نمونه­های خون ، وظیفه حرفه­ای نمونه­بردار است که باید مدنظر قرار گیرد.

شرایط تهیه خون سالم و مناسب از بیمار، توسط سازمان­های مسئول کشوری و بین­المللی استاندارد شده و صلاحیت اخذ گواهینامه رسمی در خون­گیری نیز بر همین اساس پایه­ریزی شده که بعد از گذراندن دوره های آموزشی و کسب تجربیات عملی امکان­­پذیر خواهد بود.

مهارت حرفه­ای

فلبوتومیست­ها می­توانند در مراکز رسمی آموزشگاهی، انواع مهارت­های حرفه­ای و توانمندی­های فنی و عملی را به­دست آورند و همزمان با نکات ظریف و حساس حفاظت از سلامت بیمار و همچنین مدیریت برگه­های درخواست آزمایش نیز آشنا شوند. آنان هم­چنین می­توانند با آموزش­های لازم، مسئولیت­های اصلی خود را با تنظیم برنامه­های کاری به انجام رسانند. تحویل و تحول نمونه­ها را که ممکن است گاهی روند طولانی­تری داشته باشند ، سازماندهی کنند. برچسب­زنی و پردازش مطمئن نمونه­ها نیازمندمدیریت قوی می­باشد. توجه به برقراری ارتباط عاطفی با بیماران و تأمین آرامش و رضایت­مندی آنان جزو اصلی از ضروریات اولیه موفقیت حرفه­ای در فلبوتومی است.

فلبوتومیست به عنوان نمونه­گیر در برنامه­های کاری روزانه خود، به جز بیماران، با بستگان و یا همراهان آنان، هر یک با انتظارات مخصوص و مشکلات و یا ناآرامی­های جسمی و روانی مختلف، سر و کار خواهند داشت. افراد بی­شماری نیز از حوزه پزشکی و درمانی، در کار فلبوتومیست تأثیرگذار میباشند. از این نظر فلبوتومیست باید ، ضمن درک کلیه مسایل آنان، با اتکا به نفس مشکلات احتمالی را با متانت برطرف کرده و شرایط مناسب کاری را فراهم نماید. به این ترتیب می­تواند با گذشت زمان و کسب تجربه بیشتر، بر موفقیت­­های حرفه­ای خود بیافزاید. آرامش و حفظ شئونات شخصی، بهترین راه مقابله با مشکلات خواهد بود.

وظایف شغلی

وظیفه اصلی فلبوتومیست، تهیه خون از رگ بیمار است که براساس برگه درخواست پزشک و به منظور انجام آزمایش­های مختلف انجام می­گیرد. دقت عمل و مراقبت­های لازم در تأمین آرامش و سلامت بیمار ضروری است. در عین حال تضمین صحت نمونه خون که ممکن است درحین تهیه، تغییر ماهیت داده و بی­­ارزش شود نیز پر اهمیت میباشد. عدم دقت در رعایت استانداردهای لازم درتهیه و پردازش نمونه خون، می­تواند منجر به عوارض ناخواسته و عواقب ناهنجار و غیرقابل برگشت بیمار شود.

روش­های عملی مرتبط با وظایف اصلی یک فلبوتومیست، که باید در مراحل مختلف تهیه نمونه خون رعایت شود، شامل سرفصل­های می­باشد.

• شناسایی دقیق و کامل بیمار
• تأمین وسایل لازم در تهیه نمونه
• انتخاب موضع مناسب خون­گیری و آماده­سازی بیمار
• جمع­آوری نمونه با حفظ آرامش و سلامت بیمار
• نصب برچسب صحیح روی لوله­ها
• انتقال نمونه به بخش­های مربوطه با رعایت زمان و روش صحیح پردازش آن

فلبوتومیست علاوه بر وظایف اصلی، باید مسائل زیر را نیز مدنظر قرار دهد:

• رعایت تمام مقررات ایمنی
• برخورد منطقی با بیماران و دست­اندرکاران حرفه پزشکی
• حفظ و مراقبت از اسناد و آشنایی با برنامه­های رایانه­ای مورد استفاده در این زمینه
• کسب مهارت­های جانبی، از جمله گرفتن فشار خون و جمع­آوری و پردازش نمونه­ها بجز خون­ها، مانند ادرار و …راهنمایی بیماران در تهیه آ­ن­ها و انجام بعضی از آزمایش­های اولیه در کنار تخت بیمار و همچنین آشنایی با روش­های کنترل کیفیت و مراقبت از وسایل اولیه آزمایشگاهی نیز جزوی از این برنامه­ها می­باشد.

صفات فردی

فلبوتومیست در برخورد با بیماران ودر فرایندهای خون­گیری، اغلب اولین فرد در ارائه خدماتآزمایشگاهی محسوب میشود. بنابراین نه تنها معرف خود درآزمایشگاه ، بلکه نماینده­ای از کل جامعه پزشکی می­باشد. در چنین شرایطی، باید در برابر بیمار و همراهان او شخصیتی مورد احترام داشته باشد و فلبوتومیست به عنوان عضوی از جامعه پزشکی علاوه برتوجه به وظایف حرفه­ای خویش، رعایت اخلاق و رفتار با بیمار را به ترتیب زیر همواره مدنظر قرار دهد:

۱) وابستگی و احساس مسئولیت: فلبوتومیستهاکه خدمات در آزمایشگاهی خود را، با استقلال کامل و بدون حضور سرپرست دائمی ارائه مینمایند، باید با وقت شناسی، غیبت­ یا تأخیره غیرضروری نداشتهباشند. در غیراین­صورت ممکن است رسیدگی و مراقبتهای لازم از بیمار بهتاخیر افتاده و ممکن است با حوادث ناگوار روبرو شود. غیبت و به تعویق افتادن تعهدات اجرایی، فلبوتومیست، منجر به آشفتگی زمان نمونه­برداری و درمان به موقع بیمار خواهدبود.

۲) ظاهر آراسته: خونگیر با در برخورد اولیه اثر روانی مثبتیروی بیماران و همراهان او وحتی در روابط اجتماعی، با سایر همکاران به­جا می­گذارد. پاکیزگی و آراستگی لباس و پوشش حرفه­ای نقش مهمی در این امر دارد. ناخن رنگی و گوشواره آویزان و هم­چنین استفاده از عطر و آرایش نامربوط با کار روزمره، پسندیده نبوده و غیر استاندارد میباشد.

۳) امانت­داری:فلبوتومیست با توجه به استقلالی که در حوزه کاری دارد، باید با اتکاء بر اعتبار حرفه­ای و احترام­آمیز خود، هر نوع خطای پیش آمده کوچک یا بزرگ را دقیقاً رعایت نموده و به هر نوع اتفاق نا آگاهانه خود،در حفظ سلامت بیمار اعتراف کرده و با پذیرش مسئولیت، هر نوع خطای پیش آمده را، هر چه زودتر اصلاح نماید.

۴) مثبت­اندیشی: مثبت­اندیشی نسبت به حوادث پیش­آمده وبرخورد منطقی با آنها، انگیزه­ای درکسب احترام متقابل خواهدبود، به خصوص اگر در ارتباط با بیمار باشد.

۵) توجه به نیاز بیمار: روبرویی فلبوتومیست با شرایط بحرانی بیماران، امریستروزمره. بیماران دردمند و رنجور یا نگران از هزینه­های سنگین و شرایط درمانی و یا ترسیده از عملیاتی که ممکن است روی آن­ها انجام گیرد، آرامش خود را ازدست می­دهند. درچنین وضعی، همدردی و توجه مورد انتظار است و هم­چنین کمک به کاهش اضطراب و فشار روانی آنان، موجب جلب اعتماد آنها به خدماتی که دریافت می­کنند، شده و همکاری بیش­تری در تهیه نمونه خواهند نمود.

۶) حفظ محدوده حرفه­ای: رعایت فاصله روانی بین فلبوتومیست و بیمار از نظر حرفه­ای، حایز اهمیت است. گاهی با انواع فشارها و مسئولیت­های کاری، ممکن است نتوان به خواست­های احساسی بیمار، عمل نمود. در این موارد، برخورد عاطفی با بیمار نه تنها به نفع او نخواهد بود، بلکه می­تواند مشکل­آفرین نیز باشد. اینگونه مسایل باید با هم­فکری و تفاهم و در عین حال با حفظ فاصله حرفه­ای حل و وظیفه اصلی به درستی انجام شود. به این ترتیب، فلبوتومیست با اقدام مسئولانه خود قدم مهمی در ارتقاء حرفه­ای بر خواهد داشت.

۷) مهارت در برقراری روابط: فلبوتومیست باید با بیمارانرابطهمحترمانه­ای همراه با ظرافت کلام و اخلاق خوش داشته باشد. کم­توجهی در این امربا شک و نگرانی بیشتر،موجب مشکل همکاری در نمونه­برداری خواهدشد. درصورتی که بیمار بتواند از چگونگی روش خونگیری باخبر باشد، بهتر به انجام آن رضایت خواهند داد. فلبوتومیست با آرامش و توجه به نیاز بیمار، می­تواند اطمینان او را نسبت به کمک مفیدی که می­گیرد، جلب نماید. به این ترتیب، می­تواند با نگاه مستقیم و مهربانانهچشم با چشم، علاوه بر تأمین آرامش و کاهش اضطراب بیمار، اعتماد به نفس و توانمندی حرفه­ای خودرا نشان دهد. فلبوتومیست درنهایت جواب­گوی خواسته­های بیمار نیازمند به توجه است که همچون افراد سالم باید برآورده شود.

۸)مهارت در پاسخ­گویی به تلفن:گاهی ضرورت ایجاب می­کند کهفلبوتومیست با جواب­دهی به به پیغام­های تلفنی، اطلاعات لازمرا دریافت کند. این امر ممکن است درفرایند مسایل آزمایشگاهی و مراقبتی بیمار جنبه حیاتی داشته باشند. از این نظر باید مسئولیت خودرا درارتباط مستقیم با بیمارو یا همکاران بکار گرفته و ، به سرعت به ترتیب زیر اقدام نمایید:

• با معرفی خود، در مورد کمکی که از شما ساخته است، سوال کنید.
• اطلاعات لازم از جمله نام بیمار و سایر مشخصات شناسایی او، و همچنین زمان و تاریخ را به طور دقیق یادداشت کنید، در ضمن آماده ثبت پیغام­های رسیده باشید.
• آرام و واضح صحبت کنید.
• شخص طرف صحبت را بطور غیرضروری، در انتظار قرار ندهید.
• تمام تلاش خود را درکمک به کار گیرید.

فقط در اختیار او اطلاعات صحیح قرار دهید. و بخواهید درصورت لزوم بار دیگر تماس بگیرد.

۹) مسایل حقوقی: حرفه فلبوتومی نیز مانند سایر حرفه­های پزشکی در ارتباط با سلامت بیمار و محرمانه بودن اطلاعات بیماری و درمانی اومی­باشد. مسایل حقوقی او نیزبا مقررات ودستورالعمل­هایی که از طرف سازمان­های مسئول تعیین می­گردد. عدم رعایت این شرایط ممکن است منجر به آسیب جدی بیمار و اتهام به عملکرد نامناسب^۱[۳]و در نهایت محرومیت شما از کار و شکایت علیه مؤسسه گردد. به دلیل محیط پرجنجال و پیچیده حقوقی در حوزه پزشکی، ضروری است که همه دست­­اندرکاران از جمله فلبوتومیست­ها با رعایت کلیه استانداردهای کاری و آماده سازی مستندات لازم، خود را در برابر مقررات موجود حفظ نمایند. مثلاً، فلبوتومیست باید با آشنایی کامل از خطر سوزن آلوده به خون مشکوک، سلامت خود را در برابر آن حفظ نماید.

رضایت بیمار، بیشتر با آشنایی ازچگونگی روش خون­گیری و آگاهی ازضرورت انجام آزمایش و ارزشمندی نتیجه آن، تأمین می­شود. بیمار حق دارد که از دادن خون امتناع ورزد. در این صورت فلبوتومیست باید با رعایت مقررات مؤسسه، پزشک معالج را در جریان امر قرار دهد.

­

محرمانه بودن اطلاعات پزشکی

کلیه اطلاعات، مربوط به آزمایش بیمار از جمله نوع آزمایش، زمانآماده شدن نتایج و تحویل آن، بخشی از اسرار پزشکی بوده و بدون اجازه او نباید در مکان و یا در تماس با شخص نامربوط دیگر مورد بحث قرار گیرد. پزشک ممکن است لازم نداند که نمونه خون بیمار، غیر از زمان مقرر گرفته شود. در این صورت خون­گیری باید تصمیمات لازم با سرپرست بخش مطرح شود. مهم­تر اینکه، فلبوتومیست هرگز مجاز نخواهد بود اطلاعات مربوط به نمونه را از آنچه که هست تغییر دهد. امانت­داری و حفظ اعتمادی که بیمار به پزشک و آزمایشگاه دارد، وظیفه بسیار مهمی است.

گواهی و صلاحیت کاری

معرفی روزافزون تعداد ونوع آزمایش­های تخصصی وپرهزینه، سبب شده که آزمایشگاه­ها درصدد جذب نیروهای متبحر و کاردان باشند، تا با بهره­برداری بهتراز ابزار مدرن روز بتوانند کیفیت خدمات رادرجلب اعتمادپزشک ورضایت بیمار ارتقاء دهند.

در این زمینه، علاقه­­مندان به آموزش­های حرفه­ای درحوزه پزشکی، می­توانند با شرکت در برنامه­های موردنظر خود از جمله خون­گیری از رگ بیمار و کسب گواهی صلاحیت از سازمان­های مسئول کشور، آماده استخدام وکار در آزمایشگاه­ها شوند.