بورت

بورت وسیله ای شیشه ای به صورت لوله دراز و باریک است که در انتهای زیری آن محلی برای خارج شدن محلول وجود دارد. بورت معمولا برحسب میلی لیتر درجه بندی و هر میلی لیتر نیز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسیم می شود.

کاربرد: در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می رود.
طرز استفاده: شیر شیشه ای بورت را همواره باید با انگشتهای دست چپ گرفت و باز و بسته کرد. برتری این کار در این است که شیر به طرف داخل فشرده می شود و از شُل شدن آن و چکه کردن مایع از بورت جلوگیری می کند. درصورتی که با گرفتن شیر بورت با دست راست، شیر به تدریج به طرف بیرن کشیده می شود و در این صورت احتمال دارد محلول از بورت چکه کند.
* هنگام استفاده از بورت باید آن را شست. برای شستن آن به ترتیب از آب معمولی داغ. آب و صابون و سولفوکرومیک (مخلوطی مناسب از دی کرومات پتاسیم و اسید سولفوریک) استفاده می کرد. نشانه تمیز شدن بورت این است که قطره های آب به جداره داخلی آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا باید آن را با آب معمولی، آب کشید و سپس با آب مقطر (کُر) داد. با این عمل محلول قبلی از بورت خارج می شود. اما برای خارج کردن آب مقطر آغشته به جدار داخلی بورت، باید آن را یکبار با محلول مورد آزمایش نیز کُر داد. بیرون بورت را باید با دستمال تمیز خشک کرد. این عمل به بهتر خوانده شدن درجه های بورت کمک می کند.
– باید توجه داشت که هنگام پر کردن بورت لوله باریک پایین بورت (پس از شیر بورت) کاملاً پر از مایع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت دارای شیر شیشه ای است، با باز و بسته کردن ممکن است حباب هوا خارج نشود. در این صورت، برای خارج کردن حباب هوا باید نوک باریک بورت را در داخل مایع گذاشت و شیر بورت را باز کرد و با مکیدن از دهانه بالایی بورت، قسمت باریک آن را از مایع پر کرد.

بالن تقطیری

(بالن با لوله جانبی): بالن تقطیر مانند بالن ته گرد است، با این تفاوت که در گردن آن یک لوله جانبی توخالی و باریکی وجود دارد که محل خروج مواد گازی است.

کاربرد: از بالن تقطیر، علاوه بر تقطیر مایع ها، می توان در تهیه آب مقطر، تهیه اتیلن (آبگیری از الکل) تهیه گازهای استیلن، هیدروژن، کلر، دی اکسیدگوگرد، دی اکسیدکربن و غیره استفاده کرد.

طرز استفاده: ابتدا باید مانند هر ظرف شیشه ای آزمایشگاهی، بالن را شست. برای این منظور باید مقداری آب داخـل آن ریخت و با درپوش پلاسـتیکی یا با کف دست، دهانه آن را بست، سپس با تکان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تمیز نشدن می توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و یا مواد شیمیایی و با استفاده از لوله شوی ادامه داد تا مواد چسبیده به جداره و ته آن کاملاً جدا شود. پس از شستن باید بیرون آن را با دستمال خشک کرد. برای خشک کردن داخل آن مانند بالن ته گرد به کمک گرم کردن، آن را خشک کرد.

ارلن:

ارلن (یا ارلن مایر) ظرف مخروط شکلی است که در اندازه های متفاوت درست می شود و قسمت بالای آن باریکتر و اندکی برگشته و قیفی شکل است، بدینوسیله هم می توان از ریختن مایع به بیرون جلوگیری کرد و هم می توان مایع را به داخل آن آسانتر ریخت.

کاربرد: ارلن ممکن است ساده یا مدرج باشد. از نوع مدرج آن برای برداشتن حجم معینی از مایع یا تعیین تقریبی حجم مایع استفاده می شود اما نوع ساده آن برای استفاده از کارهای گوناگون مانند گرم کردن مایع ها است.
افزون بر آن یک نوع از ارلن دارای لوله جانبی است و به ارلن تخلیه موسوم است، برای صاف کردن با خلأ و نیز تهیه مواد گازی و غیره استفاده می شود.

* همان نکته های گفته شده درباره بشر (از قبیل شستن و گرم کردن و…) نیز در مورد ارلن رعایت شود.

کپسول چینیکپسول چینی،

ظرف ته گرد کاسه مانندی است که دهانه بازی دارد. در لبه آن مانند بشر شیاری وجود دارد که به آسان ریختن مایع از آن کمک می کند.

کاربرد: تبخیر سریع محلول ها، ذوب کردن مواد (موم، پارافین و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزین. برای معین کردن قابلیت حل شدن مواد.
*شکسته های کپسول چینی را هم مانند بوته چینی نباید دور ریخت (در تهیه اتیلن کاربرد دارد)

طرز استفاده: تبخیر سریع محلول ها: برای این کار کپسول را روی سه پایه و توری نسوز می گذارند و گرما می دهند. اگر هدف از تبخیر محلول، خشک شدن آن و جدا کردن ماده جامد باشد، در آخر هر کار باید کپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره های آن به بیرون پرتاب نشود.

هاون چینی

هاون چینی شبیه کپسول چینی است که ضخامت بدنه آن بیشتر است و لبه آن ممکن است صاف باشد. این ابزار دارای دسته ای است که آن هم از جنس چینی می باشد و از آن برای خرد کردن و نرم کردن مواد استفاده می شود.
کاربرد: اجسـام و مواد بسـیار سـخت با عمل ساییدن در هاون به صورت کاملاً نرم و پودر شده درمی آیند.
طرز کار: ضمن کار کردن با هاون باید آن را با دست چپ محکم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشی در هاون گرداند و فشار به آن وارد کرد تا در اثر چرخیدن مواد، ساییده و نرم شوند.
در پایان آزمایش، پس از پودر کردن مواد، باید هاون و دسته آن را کاملاً تمیز و خشک کرد. برای این کار از لوله شـوی باید استفاده کرد. اگر مواد چسبیده به هاون از طریق شست و شوی با آب جدا نشد، می توان از اسید رقیق برای تمیز کردن هاون استفاده کرد. پس از پاک کردن فوری باید هاون را آب کشید و با دستمال تمیز آن را خشک کرد و در جای مطمئنی قرار داد.
دسته هاون را نباید روی میز کار گذاشت. زیرا این عمل سبب لغزیدن آن می شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن می شکند. دسته هاون را همیشه باید داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروری اگر ناچار به برداشتن آن شدید، باید آن را در جای مطمئنی قرار دهید که احتمال لغزیدن افتادن و شکستن آن وجود نداشته باشد.

دسیکاتور:ظرف شیشه ای شـبیه قابلمه است دارای ۲ قسمت: قسمت پایین آن: محل قرار دادن ماده نم گیر(کلریدکلسیم بی آب، اسید سولفوریک غلیظ، آهک، اکسیدفسفر «V ») است و قسمت بالای آن که به وسیله صفحه مشبکی از قسمت پایین جدا می شود: محل قرار دادن بوته یا کپسول است و محتوای ماده ای است که به منظور خشک کردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسیکاتور قرار داده می شود.

طرز کار: هنگام کار کردن با دسیکاتور رعایت نکات زیر لازم است: – چون سرپوش دسیکاتور لغزنده است، هنگام جابه جا کردن دسیکاتور، باید سرپوش آن را با دست، محکم نگهداشت.
– لبه سرپوش دسیکاتور را با وازلین یا ماده چرب مخصوص که سفت تر از وازلین است باید چرب کرد تا محکم به دسیکاتور بچسبد و هوا نکشد. در ضمن در اثر چسبندگی زیاد آن با قسمت بدنه، خطر لیز خوردن و افتادن آن کمتر می شود.
– هنگام گذاشتن سرپوش دسیکاتور باید لبه آن را به دهانه دسیکاتور نزدیک کرد و روی دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نباید مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زیرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسیکاتور انجام این کار دشوار است و ممکن است در اثر بلند کردن سرپوش، بدنه دسیکاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمین بیفتد و بشکند.
– هنگامی که بوته داغ در دسیکاتور گذاشته می شود نباید سرپوش دسیکاتور را فوری گذاشت. زیرا اگر بوته خیلی داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بیرون و داخل دسیکاتور برداشتن درِ آن بسیار دشوار است.
جا لوله: برای قرار دادن لوله های آزمایش از این وسیله استفاده می شود.

پیپت:

معمولا ۲ نوع پیپت در آزمایشگاه به کار می رود:

۱- حباب دار ۲- ساده یا مدرج. یک پیپت حباب دار در وسط دارای مخزنی است که گنجایش پیپت روی آن ثبت شده است. در بالای حباب در قسمت باریک یک خط نشانه (به صورت دایره سفیدرنگی) وجود دارد که باید پیپت را تا این خط نشانه پُر کرد. پیپت ساده، مانند بورت درجه بندی شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و باید آن را مانند بورت روی درجه صفر تنظیم و تا آخر خالی کرد.

کاربرد: ابزاری ست که در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می روند.
طرز استفاده: برای پر کردن پیپت، نخست باید آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مکیدن محلول هوا داخل پیپت نشود. زیرا در این صورت محلول به سرعت بالا می آید و وارد دهان می شود (در صورت کم بودن محلول در ظرف). وقتی سطح محلول حدود ۲ میلی لیتر از خط نشانه گذشت، باید دهانه پیپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودی نگاهداشت. با کم کردن فشار انگشت، قطره قطره، زیادی محلول را خارج کرد تا سطح زیرین مایع به خط نشانه برسد و در این وضعیت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پیپت مانع خارج شدن مایع شد. سپس باید نوک پیپت را از محلول خارج کرد و در ظرفی که محلول در آن باید ریخته شود قرار داد. برای خالی کردن پیپت، فشار انگشت را باید کم کرد. هنگام خارج کردن پیپت از ظرف دوم، ظرف را باید کج کرد و نوک پیپت را در جایی که محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به این ترتیب قسمتی از مایع که در نوک پیپت مانده خارج می شود. برای خارج کردن این قسمت از مایع نباید به داخل پیپت فوت کرد.
– شستشوی پیپت مانند بورت است.

پووار:

از پووار برای مکش استفاده می شود اما در صورتی که مواد سمی باشند قبل از استفاده از پووار باید از سالم بودن آن اطمینان حاصل کنیم و آن را با آب امتحان کنیم.

طرز استفاده: دکمهA برای خالی کردن هوای داخل پووار است. دکمهB برای مکش مواد سمی است. دکمهE برای خالی کردن مواد مکش شده است.